Ο «Καλιγούλας» του Καμύ είναι τραγικός σαν τον Οιδίποδα του Σοφοκλή, τον Προμηθέα του Αισχύλου, τον Ορέστη του Ευριπίδη, τον Άμλετ του Σαίξπηρ. Το μόνο που δεν κατέχει είναι το γελοίο της ανθρώπινης ύπαρξης, η τραγικωμικότητα της πανανθρώπινης συνθήκης. 

Είναι σαν τον Ληρ, κονταροχτυπιέται με τα στοιχεία της Φύσης και περιπίπτει στη μεγίστη Ύβριν, στο φρικτότατο αμάρτημα, στην άσφαλτη αστοχία: να μιμηθεί τον δημιουργό θεό. Κι αφού δεν μπορεί να δημιουργήσει ζωή αρέσκεται στο να τη χαλά. Κι επειδή δεν φοβάται ο ίδιος το θάνατο, ως γενναίος, ακραίος τρελός, τον χαρίζει αφειδώλευτα στους άλλους. Θέλει το φεγγάρι και το θέλει τώρα, γιατί νομίζει ότι είναι το μόνο που δεν έχει. Δεν κατέχει όμως τόσα πολλά πράγματα που η αλαζονεία της εξουσίας του στερεί: όπως π.χ. τη Σοφία, τη Γνώση των νόμων του Σύμπαντος… 

Είναι βουτηγμένος στο Κακό με την αγνότητα που άλλοι ασπάζονται το Καλό. Εδώ γίνεται μνεία από τον διανοητή Αλμπέρ Καμύ για τον αναγκαστικό δυισμό, σχεδόν μανιχαϊστικό, στον οποίο υπακούουν όλες οι μορφές ζωής πάνω στη γη. Εκτός όμως από το άσπρο-μαύρο, καλό-κακό, αρσενικό-θηλυκό, ψυχρό-θερμό, συναίσθημα-λογική, υπάρχει κι ο αδήριτος νόμος Αίτιον-Αιτιατόν (κοινώς κάρμα). Κι εκεί είναι που μένει μετεξεταστέος ο Καλιγούλας του Καμύ. Μπορεί να μη νιώθει Φόβο, μπορεί ως προς αυτό τουλάχιστον να υπερέχει από τους κοινούς θνητούς, γίνεται όμως κι ο ίδιος άθυρμα στις πίσω ρόδες της Ιστορίας, ακόμα ένας παρανοϊκός στο θρόνο της Ρώμης, με υπερεξουσίες που καταχράται χωρίς να λογαριάζει τα δημοκρατικά αισθήματα του σοφού λαού. Θυμίζει κατά πολύ τον σαιξπηρικό Ιούλιο Καίσαρα ως προς τούτο: «το κράτος είμαι εγώ». Και τον «βασιλιά ήλιο» βεβαίως. Και την περίφημη οικογένεια Ρομανώφ, που είχε τρισεκατομμύρια καταθέσεων στην Ελβετία ενώ ο περήφανος ρώσικος λαός πεινούσε κι επένετο. Ο Καλιγούλας, ως τραγικό πρόσωπο, είναι διαχρονικός, αφού ο επαπειλούμενος Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος μόνο από ένα τέτοιο «ελεύθερο» κι ακαταλόγιστο πνεύμα μπορεί να κηρυχθεί. Γιατί η Ελευθερία, η απόλυτη, η ανέφικτη, η ανεδαφική, η καταστροφική (ανυπερθέτως) είναι το ζητούμενο του διανοητή Καμύ σε αυτό το διαλογικό φιλοσοφικό πόνημά του. 

Το πανανθρώπινο αίτημα της απελευθέρωσης από τα δεσμά και της σκλαβιά της Ύλης είναι τραγική μοίρα στον πλανήτη Γαία, όλων των Προμηθέων αυτού του κόσμου, που σπεύδουν να βοηθήσουν τα ταλαίπωρα, φυλακισμένα ανθρώπινα όντα… Για να αλυσοδεθούν οι ίδιοι, να κρεμαστούν, να σταυρωθούν, να προπηλακιστούν, να καούν στην πυρά, να βασανιστούν με όλους τους δυνατούς κι αδύνατους τρόπους. Γιατί προκαλεί ηδονή στους πονεμένους ο πόνος του άλλου, του έτερου, που είναι πάντα όμως «εγώ», «εμείς», όπως θα έλεγε ο Πυθαγόρας.

Ορθώς οι ευφυείς συντελεστές αυτής της παράστασης, κάτω από την ιδιοφυή μπαγκέτα του καλλιτεχνικού διευθυντή του ανανεωμένου (εσωτερικώς κι εξωτερικώς) Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά … ορθώς, λέγω, οι συντελεστές αυτής της καταπληκτικής κι αδύνατης αλλά όχι αδύναμης εν πολλοίς παράστασης επέλεξαν μπρεχτικές και μιουζικαλικές φόρμες για να ανταπεξέλθουν στην ανία του από σκηνής φιλοσοφικού διδακτικού λόγου. Και τα κατάφεραν όλοι υπέροχα, γι’ αυτό και θα τους αναφέρω όλους δημοκρατικά, χωρίς ιδιαίτερη μνεία σε κανέναν. Ούτε καν στον πρωταγωνιστή Γιάννη Στάνκογλου, που είχε την τύχη να ερμηνεύσει το ρόλο της ζωής του. Μετά από αυτόν λιγοστεύουν οι πιθανότητες να κονταροχτυπηθεί θεατρικώς με γιγαντιαίες μορφές της πνευματικής πρωτοπορίας. Ο Καλιγούλας κατά Καμύ είναι ένας μπροστάρης, που παλεύει με το Άγνωστο στα μαρμαρένια αλώνια της ανθρώπινης Άγνοιας. Κι αυτό είναι το μόνο ελαφρυντικό του.

«Την ελευθερία του ανθρώπου να αμαρτάνει από άγνοια τη ζήλεψαν ακόμα κι οι θεοί» (από την υπό έκδοσιν ποιητική μου συλλογή «Τρία Άλφα μία Ήττα κι ένα Ωμέγα», από τις Εκδόσεις των Φίλων, σύντομα στα βιβλιοπωλεία…).

Κι ιδού οι μεγαλειώδεις εργάτες αυτού του μοναδικού θεάματος, που θα κάνουμε πολλά χρόνια να το δούμε έτσι ανεβασμένο επί ελληνικής σκηνής:

 

Μετάφραση: Φρανσουάζ Αρβανίτη

Σκηνοθεσία: Αλίκη Δανέζη Knutsen

Σκηνικά: Πάρις Μέξης

Κοστούμια: Μαρίνα Χατζηλουκά

Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος

Μουσική: Blaine Reininger

Κίνηση: Νίκος Δραγώνας

Ειδικός συνεργάτης: Μανώλης Δούνιας

Βοηθός σκηνοθέτη: Βένια Σταματιάδη

Βοηθός σκηνογράφου: Μαντώ Ψυχουντάκη

Βοηθός ενδυματολόγου-Eιδικές κατασκευές: Μυρτώ Κοσμοπούλου

 

Γιάννης Στάνκογλου, Θεοδώρα Τζήμου, Ιερώνυμος Καλετσάνος, Μιχάλης Afolayan, Δημήτρης Κίτσος/Κώστας Νικούλι, Αριστοτέλης Αποσκίτης, Χάρης Εμμανουήλ, Δημήτρης Λιόλιος, Γιώργος Νάκος,  Στράτος Σωπύλης, Κώστας Λάσκος.

 

Promo φωτογραφίες: Bill Γεωργούσης

Σχεδιασμός αφίσας: Φίλιππος Βασιλειάδης

Make up: Σίσσυ Πετροπούλου

Κατασκευή κοστουμιών: Σάλι Αλάραμπι

Mε την υποστήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών

Μια παραγωγή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά με την Stefi Theaterworks-Γιάννης Μ. Κώστας

Οργάνωση παραγωγής: Μανόλης Σάρδης-Pro4

Συντονισμός παραγωγής: Aνζελίκα Καψαμπέλη

 

Info:

http://www.dithepi.gr/el/events/?eid=4412