Με επίκεντρο τη φιγούρα του πατέρα ο Ακύλλας Καραζήσης, η ΜάρθαΦριντζήλα, ο Θάνος Τοκάκης, ο Θανάσης Zερίτης και ο KωνσταντίνοςΠλεμμένος συνεργάστηκαν στενά κι έχτισαν μια παράσταση στο φουαγέ του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά σε μια σύνθεση με υλικά από αποσπάσματα ταινιών με τον Τζέημς Ντην όπως το Επαναστάτης χωρίς αιτία και το Ανατολικά της Εδέμαλλά και  τον Οιδίποδα Τύραννο του Παζολίνι, στιγμιότυπα από τον Στρίγγλο που έγινε αρνάκι με τον Λάμπρο Κωνσταντάρα, ταινίες του Κασσαβέτη, την επιστολή του Κάφκα προς τον πατέρα του και τραγούδια του Καζαντζίδη.

Για την περιπέτεια μιας mammas και τριών αγοριών που ελπίζοντας και αναμένοντας την επιστροφή του πατέρα τον περιγράφουν, τον αναλύουν, του τραγουδούν, τον αφηγούνται, τον βρίζουν ,του ετοιμάζουν φιέστα και τέλος τον δικάζουν, μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη της παράστασης Ακύλλα Καραζήση.

Συνήθως οι παραστάσεις που ασχολούνται με τον πατέρα είναι λιγότερες από αυτές που συναντάμε να έχουν σχέση με το θέμα της σχέσης με τη μητέρα, είναι έτσι;
Ο πατέρας είναι κατά περίεργο τρόπο ένα «περίεργο θέμα» που το θεωρεί κάποιος αυτονόητο. Αν μιλήσουμε για οικογενειακές σχέσεις, ξεκινάμε συνήθως από τη μάνα. Η μάνα είναι βασικό, πολύ κεντρικό ζήτημα στις οικογενειακές ιστορίες. Και ανάμεσα στο βασικό δεσμό μεταξύ των παιδιών και της μάνας εμφανίζεται ο πατέρας σαν ενδιάμεσος χώρος.

Ως αυτονόητος ή στερεοτυπικός;
Ο πατέρας είναι πολύ φορτωμένος με το στερεότυπο, το οποίο πηγαίνει μέχρι την πατριαρχία, την πατρική εξουσία, την επιβολή του νόμου, τα πάντα. Ακόμα και στις μεταφορές της έννοιας του πατέρα «Ο πατερούλης των λαών ο Στάλιν», για παράδειγμα υπάρχει ένας στερεοτυπικός μύθος για τον πατέρα που έχει πολλά στοιχεία αλήθειας ακόμα και στην αληθινή ζωή και μας εμποδίζει να δούμε κάτι διαφορετικό. Λέμε: ο πατέρας λείπει. Γιατί όμως; Μήπως τον διώχνει η μητέρα; Υπάρχει και μια τέτοια εκδοχή. Ή είναι έξω, φορτωμένος με αυτό το ρόλο κοινωνικά, να εργάζεται και να βλέπει λίγο τα παιδιά του όπως γινόταν κυρίως στις δικές μας γενιές.

Υπάρχει στις αφηγήσεις ένα δίπολο συνήθως, με τη μητέρα φορτωμένη με περισσότερα θετικά στοιχεία και τον πατέρα φορτωμένο με αρνητικά;
Η μάνα εμφανίζεται συνήθως ως πόλος της εκφραστικότητας και της αγάπης όχι μόνο με τη θετική αλλά και με την αρνητική σημασία, την καταπίεση, τη χειριστικότητα, ο πατέρας όπως μας παραδίδεται κυρίως από τη λογοτεχνία αλλά όπως τον είδαμε στις δικές μας γενιές να έχει πάρει τη σκυτάλη από τους παππούδες τους είναι σαν αυτό που βλέπουμε στις παλιές φωτογραφίες. Ανέκφραστος, σοβαρός, δεν δείχνει αισθήματα απέναντι στα παιδιά, αγάπη και τρυφερότητα. Αυτός είναι ο πατέρας που γνωρίσαμε μέχρι το ’70 και το ’80, μέχρις ότου η κοινωνία η ίδια αυτοχειραφετείται και επανακαθορίζονται εκ νέου οι ρόλοι άντρας – γυναίκας. Επάνω σε αυτό βασίζεται και το ερώτημα του τίτλου: Μπαμπά χορεύεις; Που σημαίνει χοντρικά ότι ο μπαμπάς αν δεν πρόκειται για ένα βαρύ παραδοσιακό χορό, ένα τσάμικο, δε χορεύει.

Εσύ έχεις δει τον πατέρα σου να χορεύει;
Ποτέ. Άντε να τον έχω δει σε αυτούς τους χορούς τύπου ταγκό που δε χρειάζεται καν να ξέρεις βήματα, στη δεκαετία του ’60, μπορεί και να μην τον έχω δει ποτέ και να τους έχω δει σε φωτογραφίες να χορεύουν νέοι πριν καν γεννηθούμε.

Αντλείς εικόνες και από το δικό σου πατέρα στην παράσταση;
Δεν έχουμε στην παράσταση προσωπικά κείμενα, παρόλο που όλοι μιλήσαμε μεταξύ μας πολύ προσωπικά. Επιλέξαμε συνειδητά γιατί κάναμε όλοι μαζί τη δραματουργική επεξεργασία να χρησιμοποιήσουμε κείμενα της λογοτεχνίας ταινίες, τραγούδια και ποιήματα, τα οποία αναφέρονται στον πατέρα με έναν εξαιρετικά ενδιαφέροντα τρόπο.

Ο πατέρας ως απών πρωταγωνιστής πώς παρουσιάζεται;
Ο πατέρας λείπει. Στο σπίτι είναι μια μάμα και τρεις γιοι, που ετοιμάζουν μια γιορτή, κάνουμε ένα πρόπλασμα σαν προετοιμασία γιορτής, και μιλάμε για έναν απόντα με πολλούς τρόπους. Διαπραγματευόμαστε το θέμα μέσα από θετικό τρόπο ενώ παρεισφρέει πάντα το ότι ο πατέρας που λείπει δεν εκπληρεί το ρόλο του, δεν προστατεύει, ανταγωνίζεται, έτσι μέσα από το πορτρέτο του περνάμε σε μια δίκη με την έννοια της τραγωδίας, μέσα στην οποία παρατίθενται απόψεις που κρίνουν τον πατέρα. Στην ουσία αναφερόμαστε στον πατέρα του καθένα. Δηλαδή ο θεατής ακούγοντας το οτιδήποτε το ταυτίζει με τη δική του εμπειρία, πρόκειται για μια ψυχοθεραπευτική επαφή με έναν τρόπο και σκληρό και γλαφυρό και διασκεδαστικό σε πολλά σημεία.

Μου κάνει εντύπωση στην παράσταση υπάρχουν αγόρια που περιμένουν τον πατέρα, όχι κόρες.
Αυτό το σκέφτηκα εκ των υστέρων, δε νομίζω να ‘χει κιόλας διαφορά, έτσι κι αλλιώς. Στο επίπεδο του τραύματος τουλάχιστον. Υπάρχει το οιδιπόδειο και το σύνδρομο της Ηλέκτρας, αλλά στην παράσταση μιλάμε για το αν ο πατέρας είναι εκεί, σε προστατεύει από τη μητέρα, σε βάζει με ένα μαλακό τρόπο στον κόσμο, συμμετέχει στην εκφραστικότητα και το συναίσθημα. Δυστυχώς, εκεί, υπάρχουν πολλές αρνητικές απαντήσεις. Ο πατέρας δεν είναι εκεί όταν τον χρειάζεσαι για να σε προστατέψει ακόμα και από τη μάνα. Εγώ βλέπω ότι πρέπει να προστατέψω τα παιδιά από τις μανάδες τους όπως και οι μανάδες τους από εμένα τα παιδιά μου. Να υπάρχει ένας ελεγκτικός ρόλος όπως σε μια δημοκρατία. Εκτός αν πάμε σε μια φασιστική ένωση, όπως στη σοβιετική ένωση, όπου τα παιδιά είναι οι υπήκοοι. Η δημοκρατία είναι λιγότερο τραυματική γιατί υπάρχει ο αντίλογος, η συζήτηση, η αμφισβήτηση, υπάρχουν όλα αυτά.

Ποιο πιστεύεις ότι είναι το πιο βαθύ τραύμα από την απουσία ενός πατέρα;
Το πιο βαθύ τραύμα είναι να μην έχεις τον πατέρα σύντροφο ή συνοδοιπόρο και να υπάρχει στη ζωή σου ένας πατέρας που ασκεί έλεγχο αυθαίρετα, που ιδεολογικοποιεί τη βολή του με την έννοια «σκασμός τώρα κοιμάται ο μπαμπάς», -νομίζω όλοι το έχουμε ακούσει αυτό. Αυτό είναι το λιγότερο, μπορούμε να μιλήσουμε για ζωστήρες που βαράνε προς πειθαναγκασμό των πιο απείθαρχων αλλά και λιγότερο απείθαρχων, κάτι βαθύτατο και καταστροφικότατο.

Πόσο έχουν αλλάξει σήμερα οι σχέσεις με τον πατέρα μας;
Πιστεύω ότι έχει ανοίξει εδώ και τριάντα – σαράντα χρόνια στο δυτικό κόσμο μια συζήτηση για τον αυτοκαθορισμό του κάθε ανθρώπου. Η πλούσια αυτή δημοκρατική συζήτηση φέρνει και τη συζήτηση των παραδοσιακών αξιών, γκρεμίζει τις στερεοτυπικές αρχές στις μονολιθικές σχέσεις και λέει ότι και ο πάπας και ο πατέρας και η μάνα μπορεί να έχουν εγκληματήσει, να έχουν πει ψέμματα. Ένα παιδί μπορεί να πει σήμερα κάνεις λάθος ή λες ψέμματα στους γονείς του, πράγμα αδιανόητο παλιά, η συζήτηση αυτή είναι πολύ ανοιχτή. Να το πω αλλιώς: μια παράσταση σαν τη δική μας μπορούσε να δημιουργήσει πολλές αντιδράσεις πριν από χρόνια, τώρα μπορεί να δυσανασχετούν αλλά το θέμα έχει φωτιστεί και αμβλυνθεί και θεωρείται νόμιμο να συζητάμε για αυτά που παλιά ήταν ταμπού.

Σας ενδιαφέρει να κάνετε θέατρο ανοίγοντας αυτές τις συζητήσεις;
Πιστεύω πάντα ότι αυτή είναι η ιστορία του θεάτρου, είναι το ίδιο από την εποχή της Ορέστειας. Μια συζήτηση επάνω στα πράγματα με ανοιχτές απόψεις με θεατρικούς όρους, μια διαπραγμάτευση από πολλές σκοπιές.

Εδώ και καιρό βρίσκεσαι στη Γερμανία, τι ετοιμάζεις;
Είμαι στο Άτεμποργκ, δίπλα στη Λειψία, σε μια μικρή πόλη, με ένα μικρό θέατρο πάρα πολύ δραστήριο, κοσμοπολίτικο, που εδώ και πέντε χρόνια ο διευθυντής του -σε πείσμα της κατάστασης  εδώ στην περιοχή, που είναι μια περιοχή με πολλά προβλήματα ανεργίας, ακροδεξιών, ρατσισμού- έχει καταφέρει και έχει φτιάξει ένα θίασο που αποτελείται από Αφρικάνους από την Μπουρκίνα Φάσο κυρίως, από Τούρκους, Έλληνες και φυσικά από πολλούς Γερμανούς. Και κατά καιρούς και με διάφορους άλλους ξένους, με Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους, για παράδειγμα που δουλεύουν μαζί σε ένα νέο πρότζεκτ. Πρόκειται για  ένα θέατρο που έχει έντονη παρουσία και στη χώρα αλλά και στο εξωτερικό με προσανατολισμό αλληλοκατανόησης και συνομιλίας για αυτά που μας απασχολούν όχι μόνο τοπικά αλλά και σαν διαφορετικοί λαοί. Εδώ σκηνοθετώ το «Λεωφορείο ο πόθος». Συγχρόνως σχεδόν εδώ και ένα χρόνο παίζω στη Σαουμπίνε και θα έρθουμε και το καλοκαίρι στο Φεστιβάλ Αθηνών με το έργο του Μίλο Ράου, Empire.

—

Info παράστασης:

Μπαμπά χορεύεις; | 12 Μαρτίου – 30 Μαΐου 2017 | Δημοτικό Θέατρο Πειραιά