METROPOLIS: Επιμένοντας δημιουργικά από τον Δημήτρη Χαλιώτη
Ο Τάκης Τζαμαργιάς κάνει έναν απολογισμό ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά
Σπάνια συναντάς στον καλλιτεχνικό χώρο ανθρώπους που είναι σε θέση να παραμερίσουν τις προσωπικές τους φιλοδοξίες για να υπηρετήσουν ένα κοινό όραμα. Ο Τάκης Τζαμαργιάς είναι ένας από αυτούς. Ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά δούλεψε σκληρά και αθόρυβα στα μετόπισθεν. Δεν επεδίωξε την αυτοπροβολή του μέσα από την ιδιότητά του. Ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ όσο θα όφειλε.
Από την πρώτη στιγμή που τον συνάντησα πριν από έναν ακριβώς χρόνο στο γραφείο του, αντιλήφθηκα ότι είχα να κάνω με έναν άνθρωπο η ηθική του οποίου δεν είχε λαβωθεί από την εξουσία που του χάριζε ο θεσμικός του ρόλος. Και αυτό δεν είναι αυτονόητο. Μάλλον είναι η εξαίρεση. «Για μένα το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά είναι μία πολύ μεγάλη εμπειρία, γιατί ζούσα στα σύννεφα για μεγάλο διάστημα της ζωής μου. Μετά κατάλαβα πώς στήνονται τα παιχνίδια. Από την άλλη αυτό έχει και μια πίκρα, γιατί έχω χάσει την εμπιστοσύνη μου. Δεν εμπιστεύομαι εύκολα», μου εξομολογείται καθώς τον συναντώ και πάλι στο γραφείο του.
Από τις 31 Αυγούστου έχει ολοκληρωθεί η θητεία του, αλλά παραμένει αμισθί στη θέση του με παράταση μέχρι να προκηρυχθεί εκ νέου η θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή. Μέχρι τότε το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά είναι στον αέρα. «Νιώθω υπερήφανα πικραμένος», μου ομολογεί όταν τον ρωτάω τα συναισθήματά του σήμερα, ενάμιση χρόνο μετά την ανάληψη της θέσης του καλλιτεχνικού διευθυντή στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. «Αισθάνομαι ότι πραγματικά έχω υπερβεί τα όριά μου σε όλα τα επίπεδα. Πιστεύω ότι έγινε πραγματικά ό,τι καλύτερο μπορούσε να γίνει. Έγιναν σημαντικά πράγματα με πάρα πολύ κόπο και δυσκολίες. Είναι όμως η δομή και το πλαίσιο του θεάτρου αυτού που γεννούσαν και γεννούν γραφειοκρατικά εμπόδια», μου εξηγεί.
Η στάση του νέου Δημάρχου Πειραιά, Γιάννη Μώραλη, απέναντι στο Δημοτικό Θέατρο είναι απολύτως θετική, όπως μου επισημαίνει ο Τάκης Τζαμαργιάς. Άλλωστε χάρη στην επιμονή του Μώραλη έγινε τελικά πραγματικότητα η παράσταση «Παράνομα φιλιά – Κόκκινα φανάρια» σε σκηνοθεσία του Νίκου Μαστοράκη, που παρουσιάζεται αυτό το διάστημα στο θέατρο, αλλά πέρασε από συμπληγάδες μέχρι να κάνει πρεμιέρα. Το πρόβλημα όμως παραμένει. Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά δεν απολαμβάνει το αυτοδιοίκητο που απολαμβάνει το Εθνικό Θέατρο και το ΚΘΒΕ, ούτε καν επωφελείται κάποιων λιγοστών ευνοϊκών ρυθμίσεων που αφορούν τα ΔΗΠΕΘΕ.
«Το πλαίσιο λειτουργίας είναι θολό. Είναι ένα θέατρο, που ανήκει στον Δήμο και διοικητικά ελέγχεται από το διοικητικό συμβούλιο του ΟΠΑΝ (Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας), το οποίο αποτελείται από αιρετούς. Δεν διοικείται έτσι ένα θέατρο», μου τονίζει ο Τζαμαργιάς, που καθημερινά έρχεται αντιμέτωπος με ένα σωρό γραφειοκρατικά κολλήματα. «Είναι ανελέητη η καθημερινότητα εδώ με αποτέλεσμα να μην μπορώ να έχω όραμα και να κοιτάξω πιο μακριά. Όταν δεν ξέρεις τι οικονομικές δυνατότητες έχεις δεν μπορείς να κάνεις έναν σχεδιασμό για το μέλλον» σχολιάζει.
Παρ’ όλα αυτά στον ενάμιση χρόνο που ηγείται καλλιτεχνικά του Δημοτικού Θεάτρου, το τελευταίο κατάφερε να παρουσιάσει δύο δικές του παραγωγές («Καβγάδες στην Κιότζα» σε σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου και «Παράνομα φιλιά – Κόκκινα φανάρια» σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη), να φιλοξενήσει σημαντικές παραστάσεις σε συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο («Μεφίστο), την Εθνική Λυρική Σκηνή («Ερωτευμένος Σοπέν») και το Φεστιβάλ Αθηνών («Τετράς η ξακουστή»), αλλά και να πραγματοποιήσει διεθνείς μετακλήσεις με πιο πρόσφατη αυτή του κορυφαίου σκηνοθέτη και δραματουργού Πίτερ Μπρουκ με την «Κοιλάδα των εκπλήξεων».
«Είμαι περήφανος, γιατί υπάρχει μία σημαντική μερίδα κοινού που έχει επικροτήσει τις επιλογές μας και το έργο που έχει γίνει εδώ. Υπήρχαν άνθρωποι που ήρθαν για πρώτη φορά στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά», μου λέει ομολογώντας ότι η διοίκηση ενός τόσο σημαντικού θεάτρου στην Ελλάδα σήμερα παραμένει γοητευτική, παρά τις αντιξοότητες. «Σε μία εποχή σκοτεινή, που αναζητάς εναγωνίως ένα όραμα, είναι τύχη να διοικείς ένα τέτοιο θέατρο», παρατηρεί, για να προσθέσει αμέσως μετά: «Λειτούργησα ως Πειραιώτης ιδεολογικά για το θέατρο».
Και τώρα τι; «Καταρχήν πρέπει να γίνει η προκήρυξη της θέσης του καλλιτεχνικού διευθυντή και επίσης πρέπει να δούμε τι θα γίνει με τα τμήματα του γραφείου τύπου και των τεχνικών. Μιλάμε για συμβάσεις που λήγουν. Επομένως πρέπει να δούμε με ποιο τρόπο θα λειτουργήσει αυτό το θέατρο», μου εξηγεί επισημαίνοντάς μου ότι εφόσον προχωρήσει σε εύλογο χρονικό διάστημα η διαδικασία της προκήρυξης τον αφορά να παραμείνει στη θέση του για τουλάχιστον ακόμα έναν χρόνο.
Θέτει ωστόσο ένα συνολικότερο ζήτημα λειτουργίας του θεάτρου. «Νομίζω ότι είναι ζήτημα βούλησης. Πρέπει να αποφασίσουν τι θέλουν να είναι αυτό το θέατρο. Να είναι ένας χώρος εκδηλώσεων, ένας χώρος αποκλειστικά και μόνο για την τοπική κοινωνία; Σε αυτή την περίπτωση είναι περιττή η ύπαρξη ενός καλλιτεχνικού διευθυντή. Ή να υπάρξει ως ένα θέατρο που να αφορά την ευρύτερη περιοχή του Λεκανοπεδίου, όπως λειτούργησε πέρυσι και φέτος; Αυτό φυσικά προϋποθέτει χρήματα. Είναι τεράστια τα κόστη αυτού του θεάτρου», μου λέει.
Τον ρωτάω ποια είναι αυτά που δεν έγιναν και θα ήθελε να κάνει. «Θα ήθελα να είχαμε καταφέρει να ενεργοποιηθεί το ευρωπαϊκό πρόγραμμα, που αφορά ένα πρόγραμμα επισκεψιμότητας για παιδιά του δημοτικού σχολείου. Γενικότερα δεν έγινε, όπως θα ήθελα, η σύνδεση του θεάτρου με την εκπαιδευτική κοινότητα του Πειραιά», παραδέχεται και συνεχίζει: «Επίσης δεν δόθηκε και χώρος στους νέους. Να είμαστε ειλικρινείς. Μην ξεχνάμε όμως ότι έχουμε μόνο μία σκηνή τεράστιων απαιτήσεων. Εκ των πραγμάτων αναζητάς παραστάσεις με πιο προβεβλημένα πρόσωπα για να έχουν ανταπόκριση. Εμείς εξαρτιόμαστε από το ταμείο. Δεν υπάρχει πακτωλός χρημάτων από πίσω».
«Κι άλλα πράγματα δεν έχουν γίνει. Θα μπορούσε να είχε λειτουργήσει η βιβλιοθήκη, να γίνουν μαθήματα θεατρικής αγωγής, να κάνουμε αφιερώματα για δημιουργούς. Επίσης ελπίζω να νοικιαστεί το φουαγιέ κάτω, που είναι ένας χώρος που μπορεί να αποφέρει έσοδα. Να συνδεθεί ακόμη το θέατρο με τον τουρισμό. Προσωπικά θα ήθελα όλο τον Ιούλιο να παίζεται κάθε πρωί μία τραγωδία εδώ», μου λέει.
Στα επόμενα σχέδια μάλιστα του Δημοτικού Θεάτρου είναι η μετάκληση από την Κύπρο μίας άκρως ενδιαφέρουσας παράστασης του «Οιδίποδα Τυράννου» για εφήβους, με μόνο τέσσερις ηθοποιούς, σε σκηνοθεσία Παναγιώτη Λάρκου. Από την Κύπρο θα μας έρθει, κατά πάσα πιθανότητα, την άνοιξη και «Το τρίτο στεφάνι», που σκηνοθέτησε ο ίδιος ο Τζαμαργιάς για λογαριασμό του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου (ΘΟΚ) και αυτό το διάστημα παρουσιάζεται εκεί έχοντας αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές.
«Παρά την παρουσία δύο σπουδαίων πρωταγωνιστριών του κυπριακού θεάτρου, της Αννίτας Σαντοριναίου και της Στέλλας Φυρογένη, πρόκειται για μία δουλειά ομάδας. Όπως μου έχουν επισημάνει όλοι, ο ΘΟΚ με αυτή την παράσταση έδωσε ένα μάθημα λειτουργίας θιάσου», μου αποκαλύπτει με περηφάνια ο Τάκης Τζαμαργιάς κι εγώ ανυπομονώ να δω τη ματιά του πάνω στο εμβληματικό αυτό έργο του Ταχτσή.
Μου εκμυστηρεύεται μάλιστα ένα ακόμα όνειρό του που θέλει να κάνει πραγματικότητα σύντομα. «Θέλω να κάνω τις «Τρωάδες», σε μετάφραση του Τσαρούχη, επειδή αυτή η παράσταση δοξάστηκε εδώ. Να γίνει αρχικά έξω σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Αθηνών και τον ΟΛΠ και στη συνέχεια να το φέρουμε για μερικές παραστάσεις μέσα στο θέατρο», μου λέει.
Τον θαυμάζω, γιατί μπορεί ακόμα να ονειρεύεται βιώνοντας καθημερινά μία πραγματικότητα, που στην καλύτερη περίπτωση σε στραγγίζει καλλιτεχνικά. Εκείνος όμως αντιστέκεται δημιουργικά. Ίσως γιατί πάνω απ’ όλα αγαπάει τη δουλειά του, αγαπάει και νοιάζεται το Δημοτικό Θέατρο. «Ανεξαρτήτως αν θα είμαι εγώ εδώ ή όχι το 2015, αυτό που πραγματικά θα ήθελα για το Δημοτικό Θέατρο είναι να μην επιστρέψει σε φαινόμενα του παρελθόντος. Να βρει αυτό που του αξίζει. Η εμπειρία που έχω αποκρυσταλλώσει από κάποιους σημαντικούς ανθρώπους που μπήκαν εδώ είναι ότι ένιωσαν δέος γι’ αυτό το θέατρο. Είναι το ωραιότερο θέατρο της Ελλάδας. Είναι ένα κόσμημα. Είναι σαν να έχεις κάτι και να μην ξέρεις πώς να το διαχειριστείς», μου επισημαίνει και καταλήγει: «Εύχομαι να υπάρξει μία απόφαση, που να είναι δεσμευτική για όλους μας για την ποιότητα και την αξιοσύνη αυτού του χώρου».