Νίκος Κουρής: «Ο Φάουστ δεν ερμηνεύεται»

Ο ηθοποιός καταπιάνεται με το έργο του Γκαίτε και λέει για τον κορυφαίο ρόλο του παγκόσμιου θεάτρου: «Είναι ένας ήρωας στο μη περαιτέρω, στα κόκκινα»

 

Περιπέτεια ζωής. Περιπέτεια θεάτρου. Ο Νίκος Κουρής «βουτά στη δεξαμενή» του «Φάουστ» και του Γκαίτε και ετοιμάζεται για έναν από τους μεγαλύτερους ρόλους του παγκόσμιου ρεπερτορίου. Με την Κατερίνα Ευαγγελάτου να σκηνοθετεί το έργο, σε μετάφραση του πατέρα της Σπύρου Ευαγγελάτου, ο ηθοποιός μιλάει στο «Βήμα» για αυτή τη συνάντηση.

Κύριε Κουρή, πώς αντιμετωπίσατε το έργο;

«Η εκκίνηση γίνεται από το κείμενο, στην υπέροχη μετάφραση του Σπύρου Ευαγγελάτου, και από τη δυσκολία του. Το πιο σημαντικό είναι η ομοιοκαταληξία και ο στίχος και πώς μπορεί να γίνει εύληπτο χωρίς να χάσει την ομορφιά και την πυκνότητά του. Ποιητικό και φιλοσοφικό μαζί. Θέλουμε να κρατήσουμε την αμεσότητα του αισθήματος και την ομορφιά του λόγου. Να γεύεται το κείμενο ο ηθοποιός αλλά και ο θεατής».

Ποιος είναι ο Φάουστ;

«Δεν είναι ο ήρωας που πούλησε την ψυχή του στον Διάβολο. Δεν είναι η συμφωνία για τη νεότητα αλλά το απόλυτο της στιγμής, μια ευτυχία που δεν μπορεί. Η σύνδεση της ευτυχίας με τον χρόνο. Είναι ένα κείμενο για την περιπέτεια της ύπαρξης. Και εμείς ως περιπέτεια το αντιλαμβανόμαστε, σαν μια βουτιά. Ο Φάουστ θέλει να χαράξει μια νέα πορεία. Δεν μπορεί όμως να βρει τίποτα αφού από την αρχή έχει τερματίσει κάθε δυνατότητα του μυαλού και της γνώσης, ως μια νέα εκκίνηση, ένα νέο νόημα στον κόσμο και στον άνθρωπο. Αναζητεί το πρωτόφαντο».

Ταυτίζεται ο δημιουργός με το δημιούργημά του;

«Βέβαια. Ο Φάουστ είναι ο Γκαίτε. Ο Γκαίτε ζει παράλληλα με τον Φάουστ και γράφει».

Ο Φάουστ καθορίζεται από τον Μεφιστοφελή;  

«Ο Μεφιστοφελής είναι η άλλη του κρυμμένη περιοχή, η άλλη του δύναμη, μια νέα δυνατότητα, μια ενδιαφέρουσα, άγνωστη περιοχή του. Ο Διάολος είναι ένα πρόσωπο με χιούμορ, που εμπεριέχει τον Φάουστ, το Καλό και το Κακό. Η σχέση τους είναι αντιθετική, προβοκατόρικη. Ενα δίπολο αντιφάσεων, πνεύμα και σώμα, πράξη και θεωρία, έννοια και  προβολή, έρωτας».

Είναι σωτηρία ο έρωτας;

«Τη στιγμή που συναντά τη Μαργαρίτα θα μπορούσε να πει ότι είναι η απόλυτη στιγμή και αποδεχόμενος αυτό να πεθάνει εκείνη την ώρα, όπως έχει δεσμευθεί. Αλλά δεν είναι έτσι. Γιατί δεν πιστεύει σε τίποτα. Υπάρχει ένας μονόλογός του που καταριέται τα πάντα και πάνω απ' όλα την υπομονή, "να ζω περιμένοντας κάτι". Γι' αυτό και λέει "ας ορμήσουμε στην εποχή της βίας, ας ζήσουμε τα πάντα, ας τα δοκιμάσουμε, ναρκωτικά, γυναίκες, ηδονή, σώμα". Και έτσι τα καίει όλα και καταστρέφει και τη Μαργαρίτα. Νέος στο σώμα αλλά με την εμπειρία της πραγματικής του ηλικίας, αρπάζει ό,τι του αρέσει. Ο Φάουστ έχει την απόλυτη γνώση και έχει την ευκαιρία να είναι νέος και να κρύβεται πίσω από την επιφάνεια. Στην παράσταση δεν μας απασχολεί η όψη αλλά η μεταμόρφωση».

Ποιο είναι το προσωπικό σας στοίχημα;  

«Κατ' αρχάς νομίζω πως ο Φάουστ δεν ερμηνεύεται. Βουτάς στην ποίηση, στην περιπέτεια, χωρίς εξυπνάδες. Δεν έχω ξαναδεί κάτι τέτοιο. Περιέχει όλα τα είδη θεάτρου. Το μεγάλο στοίχημα είναι ο στίχος, η βαθύτητα, όχι το χιούμορ ή το βάρος, αλλά η βαθύτητα της ύπαρξης μαζί με την επιφάνειά του. Κάτι το αδοκίμαστο, γιατί δεν έχει ζήσει τίποτα παρά μόνο το σπουδαστήριο με τα βιβλία του. Και αυτό με συγκινεί. Είναι ένας ήρωας στο μη περαιτέρω, στα κόκκινα».

Πού συναντά το έργο τη ζωή μας;

«Η ζωή κάθε πρωί περιέχει αυτή την πρόκληση: να ξεκινήσεις το ίδιο σαν άλλο».

Ταιριάζετε με τον Φάουστ;

«Ναι, στον ψυχισμό. Εγώ έχω το θέατρο. Στο θέατρο έμαθα το "από την αρχή". Γιατί το θέατρο έχει αυτή την απαίτηση: όπως κι αν είσαι, να είσαι με όρεξη, να κάνεις την εκκίνηση. Δεν ξέρω τι θα καταφέρω αλλά είμαι χαρούμενος όσο με πολύ λίγους ρόλους».

Σταθμός;

«Ετσι πιστεύω. Και από δυσκολία και από εμπειρία και από το ζητούμενο του ίδιου του πράγματος που δεν τελειώνει ποτέ. Μου αρέσει να υπολείπομαι, με δυναμώνει. Βουτάς στη δεξαμενή και ό,τι καταφέρεις να πιάσεις... Γιατί είναι όλα εκεί στον Φάουστ».

Σας αρέσει να παιδεύεστε;

«Ναι, με την έννοια της εμπλοκής. Εμπλέκομαι πολύ με αυτό που κάνω. Αλλιώς τι νόημα έχει; Ανήκω στους ηθοποιούς που από την πρεμιέρα ως την τελευταία παράσταση αλλάζουν. Δεν μου αρέσει η λογική τού "εγώ θα σκίσω". Φυσικά και θέλω να είμαι καλός, αλλά με ενδιαφέρει η διαδρομή μου. Ονειρεύομαι ένα θέατρο χωρίς όρους ποδοσφαίρου. Λατρεύω το ποδόσφαιρο, αλλά θέλω το θεάτρο να έχει μια άλλη ποιότητα, πιο γενναιόδωρη, πιο ανθρώπινη, πιο ελαττωματική, όπως εμείς».

Φαντάζομαι ότι σας επηρέασαν οι δάσκαλοί σας...

«Φυσικά. Συνάντησα ανθρώπους όπως ο Δημήτρης Καταλειφός που ποτέ δεν έδωσαν προτεραιότητα στο πώς θα κάνω καριέρα ή λεφτά - ήταν και η φύση μου έτσι. Υπήρχε πάντα μια ιδεοληψία γύρω από το θέατρο, κάτι σαν ένα δικό μας μυστικό. Και στη σχολή και μετά με τον Λευτέρη (Βογιατζή). Θυμάμαι, μου έκανε παρατηρήσεις για... δέκα χρόνια μετά. Γιατί ο Λευτέρης είχε όρεξη ως το τέλος, γιατί είχε προσωπική σχέση με την εξέλιξή του».

Αναζητάτε την ευχαρίστηση;

«Μέχρις ενός σημείου στη ζωή μου νόμιζα ότι η ευχαρίστηση δεν μου χρειάζεται. Οτι η ζωή είναι βάσανο. Τώρα πια, όχι. Ο γιος μου, ο Πέτρος, είναι ένα πολύ χαρούμενο παιδί και έτσι άλλαξα κι εγώ. Γιατί εγώ δεν ήμουν χαρούμενο παιδί».