Η Κατερίνα Ευαγγελάτου στο The TOC για τη μάχη του καλού και του κακού

i

της Αργυρώς Μποζώνη | 22 Δεκ. 15 (07:19) | upd: 22 Δεκ. 15 (13:37)   Σχολίασέ το

Αν έφτιαχνε κάποιος μια πεντάδα έργων τα οποία απασχολούν διαρκώς από την εποχή που γράφτηκαν μέχρι σήμερα, αναλυτές, διανοητές και δημιουργούς, ο Φάουστ θα κατείχε οπωσδήποτε μια θέση ανάμεσα σε αυτά. Κυρίως, ως μεγάλο πρότυπο που παρακίνησε δεκάδες δημιουργούς να αναπλάσουν το μύθο του μέχρι τις μέρες μας και σε όλες τις μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης.

Θα μπορούσα να γράφω ατέλειωτα αράδες για τα θέματα που ανοίγουν και ξεδιπλώνονται στην κάθε σελίδα του. Θα σταθώ σε ένα: στην τρομακτική συνάντηση του Φάουστ με τον Μεφιστοφελή. Στην απίστευτη σκηνή μέσα στην οποία μια ανθρώπινη ύπαρξη, σε μια άνιση εξαρχής μάχη, παίζει κορώνα -γράμματα την ψυχή της. Για να υφάνει ίσως το πιο στοχαστικό, οραματικό, ποιητικό, θεμελιακό για την ευρωπαϊκή λογοτεχνία έργο.

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου σκηνοθετεί την παράσταση του Φάουστ στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Και δε θα μπορούσε να είναι άλλο το θέμα της συζήτησης παρά το καλό και το κακό, ο εαυτός μας και οι όψεις του.

Θα μπορούσατε να μου πείτε την πιο ενδιαφέρουσα την κυρίαρχη ίσως έννοια η οποία σας παρακίνησε να ασχοληθείτε με αυτό το έργο;

Είναι πολύ δύσκολο να απομονώσεις κάτι σε ένα τόσο πλούσιο έργο. Κάθε σελίδα του, πραγματικά, σου ανοίγει δεκαπέντε διαφορετικά παράθυρα. Ακόμα και τώρα που το έργο έχει ανέβει, εξακολουθούμε να το δουλεύουμε και είναι αληθινά ανεξάντλητο. Το διαβάζεις, το μιλάς, το ακούς και βρίσκεις κάτι καινούργιο. Όμως εμένα, αυτό που με συγκίνησε είναι η πάλη του ανθρώπου με το ανικανοποίητο που έχει μέσα του, το οποίο εκπροσωπεί ο Φάουστ ως χαρακτήρας.

Πιστεύετε ότι το ανικανοποίητο το έχει ο άνθρωπος από τη στιγμή που γεννιέται;

Δεν το έχουν όλοι οι άνθρωποι. Ούτε χαρακτηρίζει όλους τους ανθρώπους. Επίσης ο τρόπος που εκφράζεται το ανικανοποίητο είναι σε κάθε άνθρωπο διαφορετικό. Αυτό μπορεί να αποβεί και μοιραίο και καταστροφικό από τη μια μεριά. Από την άλλη, μπορεί να είναι μια κινητήριος δύναμη. Να εξελιχθεί κάποιος, να προσφέρει περισσότερα στον εαυτό του, στο κοινωνικό σύνολο, στους ανθρώπους που αγαπά, στην τέχνη που υπηρετεί, στο επάγγελμα, στην επιστήμη του. Είναι και η διαρκής ανάγκη για «κάτι ακόμα», αλλά και το αδηφάγο αίσθημα που φέρνει καταστροφή και μόνο στο πέρασμά του.

Η ανάγκη αυτή για το «κάτι ακόμα» στρέφεται προς μια κατεύθυνση και από τον ίδιο τον άνθρωπο;

Νομίζω πρόκειται για ένα κράμα. Των πραγμάτων με τα οποία γεννιέσαι και αυτών που συναντάς στο δρόμο σου όσο περνάς στη ζωή. Ξεκινούν όλα αυτά από το μεγάλωμα και την οικογένεια και συνεχίζουν στον κοινωνικό περίγυρο, στους φίλους και στις εμπειρίες ζωής που έχεις. 

Το καλό και το κακό είναι έννοιες υποκειμενικές;

Θα ήταν ωραίο να πούμε ότι είναι όλα υποκειμενικά αλλά υπάρχουν αντικειμενικά καλά και κακά πράγματα. Αυτά είναι μάλλον και τα πολύ ακραία, ειδικά σε ότι αφορά το κακό. Είναι αντικειμενικά κακό η κακοποίηση των ανηλίκων, η πείνα και η φτώχεια, ο βασανισμός των ζώων.

 

Αγαπήσατε κάτι στον χαρακτήρα του Φάουστ;

Ναι. Το ότι εκπροσωπεί το ανθρώπινο γένος, τον σκεπτόμενο άνθρωπο. Ο Φάουστ είναι ένας πανεπιστήμων, ένας σοφός για την εποχή του. Ταυτόχρονα ένας άνθρωπος με ελαττώματα. Ο Φάουστ δεν είναι ήρωας. Είναι μια λογοτεχνική φιγούρα, ένα ορόσημο, αλλά δεν είναι ήρωας. Με συγκινεί αυτό το διπλό στοιχείο που έχει. Είναι ο σοφός που όλοι τιμούν και συγχρόνως ο άνθρωπος που νιώθει ανεπαρκής γιατί δεν έχει υπάρξει σε όλο του τον βίο μια στιγμή δικαίωσης.  Φτάνει προς τη δύση της ζωής του, πνίγεται από αυτή την ματαιότητα και την ανεπάρκεια, επιζητεί το θάνατο, καταλαβαίνει ότι ακόμα και η γνώση δεν του έχει προσφέρει το καταφύγιο της δικαίωσης.

Του έχει προσφέρει η γνώση κάποιες στιγμές ευτυχίας;

Καμία. Αυτό ζητά από τον Μεφιστοφελή όταν τον καλεί. Δεν έχει υπάρξει στη ζωή του αυτή η απόλυτη στιγμή ευτυχίας.

Ο Μεφιστοφελής και ο Φάουστ είναι δύο όψεις της ίδιας προσωπικότητας;

Στη δική μας ανάγνωση δεν είναι δυο όψεις, είναι το ίδιο πρόσωπο. Ο Μεφιστοφελής είναι το άλτερ έγκο του Φάουστ. Εμφανίζεται σε μια ακραία στιγμή και τον οδηγεί να γνωρίσει τον κόσμο μέσα από την ανθρώπινη εμπειρία που μέχρι τότε δεν είχε γνωρίσει.

Η ανθρώπινη εμπειρία τι σημαίνει για τον Φάουστ;

Περιλαμβάνει επαφή με ανθρώπους  που έχουν κατώτερο στάτους από το δικό του. Με ανθρώπους που σε ένα σύμπαν εντελώς αποδιοργανωμένο είναι απεγνωσμένοι και αποπροσανατολισμένοι.

Ποιοί είναι αυτοί οι άνθρωποι;

Είναι οι νέοι που μαζεύονται σε μέρη σκοτεινά και παλεύουν μεταξύ τους για να νιώσουν να τρέχει αίμα, να συμβαίνει κάτι έστω και μέσω της βίας. Είναι οι άνθρωποι που έχουν τρελαθεί με τα θεία και προσπαθούν να βρουν διέξοδο μέσω της θρησκείας. Είναι οι αποκομμένοι από το κοινωνικό σύνολο που μονάζουν  και προσπαθούν να βρουν κάτι. Και ανάμεσα σε αυτούς στέκεται η Mαργαρίτα και ο αλτρουιστικός της έρωτας προς τον Φάουστ που την οδηγεί στην καταστροφή και τον Φάουστ σε καμία τιμωρία. Είναι ένα πολύ σκληρό έργο, και έτσι όπως το παρουσιάζουμε εμείς δεν υπάρχει και καμία έννοια δικαίου. Ο θεός στέκει βουβός, δε δίνει καμία απάντηση,  καμία απόκριση και καμία λύση.

Γιατί πιστεύετε ότι ο Γκαίτε άφησε χωρίς λύση, χωρίς απάντηση το έργο;

Πιστεύω το κάνει, γιατί δεν πίστευε και ο ίδιος. Ο Γκαίτε δούλευε αυτό το έργο επί εξήντα χρόνια, είναι το έργο της ζωής του. Καταλαβαίνει ένας αναγνώστης ή ένας θεατής ότι είχε νιώσει στο πετσί του τη ματαιότητα των πραγμάτων. Αλλά ήταν ακατάβλητος, δεν εγκατέλειπε. Δούλευε, έγραφε και ερωτευόταν μέχρι το τέλος της ζωής του. Ένοιωθε την αξία του τι σημαίνει εμπειρία ζωής και ότι ο θεός κρύβεται μέσα σε αυτά τα πράγματα και όχι σε κάτι υπέρτατο που ζητάμε να επέμβει να δώσει λύση.

Έχουμε δώσει κάποιες απαντήσεις σήμερα, αν φέρουμε αυτές τις έννοιες στην εποχή μας;

Αυτά τα θέματα δεν απαντιούνται και δεν εξαντλούνται ποτέ. Εξακολουθούν και μας  απασχολούν ειδικά σε μια εποχή, μέσα στην οποία είμαστε αποπροσανατολισμένοι και έχουμε χάσει την πνευματικότητά μας.Έχουμε αποκοπεί σήμερα από τη γαλήνη που προσφέρει η ουσιαστική επαφή με την φύση,  την τέχνη,  τον άλλο άνθρωπο και έχουμε χωθεί σε ένα λαβύρινθο ακραίων επιταγών. Έχουμε αποπροσανατολιστεί και αυτό είναι μάλλον αμετάκλητο. Το ξέρουμε και το καταλαβαίνουμε όλοι. Ζούμε σε μια σκοτεινή εποχή, γιαυτό και έργα σαν κι αυτό μας μιλάνε πολύ. 

Η ταυτότητα της παράστασης:

Δημοτικό Θέατρο Πειραιά

Φάουστ του Γκαίτε 

Μετάφραση: Σπύρος Α. Ευαγγελάτος

Σκηνοθεσία: Κατερίνα Ευαγγελάτου

Σύμβουλος δραματουργίας: Πλάτων Μαυρομούστακος

Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη

Χορογραφία: Πατρίσια Απέργη

Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα

Μουσική σύνθεση: Γιώργος Πούλιος

Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ

Κoμμώσεις: Talkin’heads

Φωτογραφίες: Βάσια Αναγνωστοπούλου

 

Φάουστ: Νίκος  Κουρής

Μεφιστοφελής: Αργύρης Πανταζάρας

Μαργαρίτα: Νάνσυ Σιδέρη

Μάρθα: Δήμητρα Βλαγκοπούλου

Βάγκνερ: Ερρίκος Μηλιάρης

Βάλεντιν: Κλήμης Εμπέογλου

Λίζα: Καλλιόπη Παναγιωτίδου

Σπουδαστής, Μάγισσα: Αγησίλαος Μικελάτος

Συμμετέχουν επίσης 30 σπουδαστές από την Δραματική Σχολή του Πειραϊκού Συνδέσμου: Δημήτρης Αθανασίου, Χρήστος Βασιλόπουλος, Αντώνης Γκούβας, Γεωργία Γρίβα, Εύη Δαέλη, Μικαέλα Δάνα, Βαγγέλης Δαούσης, Τασούλα Δεληγιάννη, Δήμητρα Δερζάκου, Γιώτα Ζαμπελη, Κατερίνα Καλαμπουρίδου, Ματίνα Κανδύλα, Ρένα Καραγιάννη, Ελένη Καρκανίδα, Αναστασία Κόμη, Μαριάνθη Κολιάκη, Μαιρινίκη Λύκου, Νάγια Μητσάκου, Σίλια Μουστάκη, Αλέξανδρος Παυλίδης, Δημήτρης Ποπλίδης, Νάγια Πυργαρούση, Γιάννης Στρατέλης, Κατερίνα Ταπέ, Νάνσυ Τριανταφύλλου, Αλεξάνδρα Φαρδελάκη