Είναι 27 χρόνων, ταλαντούχος, ανήσυχος, υπερκινητικός και γεμάτος ιδέες. ΟΑργύρης Πανταζάρας εργάζεται μόλις πέντε χρόνια στο θέατρο κι έχει κιόλας συνεργαστεί με σημαντικούς σκηνοθέτες όπως τους Λευτέρη Βογιατζή, Γιάννη Χουβαρδά, Δημήτρη Παπαϊωάννου, Μιχαήλ Μαρμαρινό, Ρούλα Πατεράκη, Λυδία Κονιόρδου κ.ά.

Τώρα συναντάει τη σκηνοθέτρια Κατερίνα Ευαγγελάτου, δεύτερη φορά μετά τη συνεργασία τους στον «Ρήσο» του Ευριπίδη που παρουσιάστηκε το περασμένο καλοκαίρι στον αρχαιολογικό χώρο του Λυκείου. Μεταμορφώνεται σ’ έναν έξοχο Μεφιστοφελή, το alter ego του Φάουστ στο ομώνυμο έργο του Γκέτε που παίζεται στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (για λίγες ακόμα παραστάσεις) συμπρωταγωνιστώντας με τον Νίκο Κουρή (Φάουστ).

«Δεν περίμενα ποτέ τόσο νωρίς να παίξω αυτό το δύσκολο έργο. Ο ρόλος είναι δώρο από την Κατερίνα σε μένα. Μου αρέσει η φρέσκια, ξεχωριστή ματιά της. Η προσέγγιση που έχει συγγενεύει με το ερώτημα γιατί κάνουμε θέατρο, γιατί παίζουμε τα ίδια έργα ξανά και ξανά.

Η παράσταση είναι σύγχρονη στο διηνεκές, το σκηνικό της συνιστά η σκηνή του θεάτρου, χωρίς συμβολισμούς εποχής. Αυτό που συμβολίζεται είναι η εποχή του ίδιου του ανθρώπου. Ο ‘‘Φάουστ’’, ολόκληρο φιλοσοφικό έπος, στοχεύει από γραφής στην τυραννία του ανθρώπινου όντος προκειμένου να εξελιχθεί.

Ο Γκέτε το έγραφε παράλληλα με τη ζωή του όσο μεγάλωνε, ένα συνεχόμενα επίκαιρο σχόλιο στην εποχή του, την τέχνη, το θέατρο. Στις γραμμές του είναι απολύτως διακριτή η πληθώρα θεατρικών ειδών, καθώς και η προετοιμασία του καινούργιου: από το αρχαίο δράμα, τη δραματουργία του Σέξπιρ, το κουκλοθέατρο, ακόμα και το σπέρμα του μπρεχτικού στοιχείου.

Ο συγγραφέας βοηθάει να καταλάβουμε ότι καθένας, από την ηλικία της νιότης μέχρι τα χρόνια της ωριμότητας προσφέρει ένα έργο ζωής».

• Μεφιστοφελής, η άλλη όψη του Φάουστ σ’ έναν εξαντλητικό αγώνα επικράτησης.

Μια συνάντηση-προκρούστης ψυχής, μια άγρια πάλη όπου ο ένας τραβάει με λύσσα στη γη και ο άλλος προσπαθεί να σηκωθεί από το χώμα. Ο Μεφιστοφελής, ένας νεαρός φοιτητής ακραίας ευδιαθεσίας, εισβάλλει στο σπουδαστήριο του Φάουστ.

Σαν να είναι επινόηση του ίδιου, του πάνσοφου Φάουστ που αναπολεί την ορμή της νιότης εξανεμισμένη μέσα στη μελέτη, τη συσσώρευση γνώσης όλα αυτά τα χρόνια με τρόπο αυτιστικό, ενώ γύρω του περνούσαν αρρώστιες, πανδημίες, κοινωνικές αλλαγές. Και τώρα ένα πνεύμα ανατρεπτικό έρχεται να τον πειράξει, να του κάνει ένα «research». Ο Γκέτε βλέπει ό,τι άφησε ξεχασμένο, ατροφικό και ζητάει: κάνε με να νιώσω.

Ο Μεφιστοφελής δεν είναι ο δαίμονας της Βίβλου με κέρατα και ουρά, αλλά η διαρκής ανησυχία του πνευματικού ανθρώπου για τη διαφορετική σκέψη, την αναζήτηση του αντίθετου ώστε να ισορροπήσει. Είναι το πνεύμα που τα πάντα αρνείται, η αμφιβολία, η αμφισβήτηση της κάθε στιγμής. Ο Γκέτε πειραματιζόμενος προσωποποιεί πάνω του το κακό: Αν επιλέξεις το χάος μπορεί να φτάσεις στα πιο σκοτεινά βάθη. Στην τέχνη φυσικά δεν παρουσιάζεις το χάος με χάος, κάποιο μαυροπίνακα τέλεια δουλεμένο. Καλείσαι να χτίσεις το απόλυτο αρχιτεκτόνημα.

Με τον Νίκο Κουρή και την Κατερίνα Ευαγγελάτου | Νίκος Πανταζάρας

• Σας ελκύουν θέματα που παίζουν με το υπαρξιακό χάος. «Είμαστε καταδικασμένοι σ’ έναν αιώνιο μονόλογο, χωρίς έννοια, χωρίς περιεχόμενο. Σ’ ένα αιώνιο μουρμούρισμα» λέει ο Μπέκετ στον «Ακατονόμαστο». Κείμενο δύσκολο, χειμαρρώδες, ένα μείγμα αναμνήσεων και θραυσματικών υπαρξιακών στοχασμών που παρουσιάσατε πέρσι σε μια πολύ ενδιαφέρουσα παράσταση στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων Λευτέρης Βογιατζής.

Αυτή η παράσταση αφορούσε τη συνολική άποψη που έχω για τη δουλειά μας. Θεωρώ ότι είναι χρέος, ευθύνη μου να προτείνω κι εγώ πράγματα στην τέχνη, να αποφασίζω για τη σύλληψη, τη δημιουργία τους. Το κείμενο του Μπέκετ αποκαλυπτικό, με λόγο συνειρμικό, με οδήγησε στη συγκεκριμένη σκηνική προσέγγιση.

Ο παλμός του βοήθησε να βρω τη μορφή, τι σημαίνει κενός χώρος, άχρονο, αγώνας της ύπαρξης. Στον «Ακατονόμαστο» ο Μπέκετ είναι σαν να διηγείται την ιστορία του Ανθρώπου, και του καθενός χωριστά.

• Τόσο νέος και τόσο άγριες καταβυθίσεις στα σκοτάδια της ύπαρξης;

Είναι ευθύνη ακόμα και ανθρώπων της ηλικίας μου να μιλήσουν για πιο σκοτεινά πράγματα. Η ανησυχία για τέτοια θέματα μήπως δεν αποτελεί από μόνη της ένα είδος εμπειρίας; Δεν μας συνοδεύει σαν μουσικό χαλί σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας;

Απλώς όσο μεγαλώνεις η πείρα σε κάνει πιο ευαίσθητο ή πιο σκληρό, να αρθρώνεις πια τα πράγματα ή να διολισθαίνουν από τα χέρια σου για πάντα. Η επιλογή ενός κειμένου αφορά στο πώς σε εμπνέει για να πλουτίσεις πνευματικά τον κόσμο σου.

Κι έπειτα, τώρα που μπορώ, αισθάνθηκα την ανάγκη να πω ένα άσμα για τη φθορά. Σαν να βρίσκομαι στη μέση και μιλάω για το πριν και το μετά, κάτι που απαιτεί τη μάχη του αθλητή και συγχρόνως τη σκέψη, τη σοφία της εμπειρίας. Στο θέατρο συνδιαλέγεσαι μ’ ένα μεγάλο κοινό, έχεις λοιπόν την ευθύνη να συγκινήσεις όχι μόνο τη γενιά σου αλλά και ανθρώπους στην ηλικία των γονιών σου.

Είναι στιγμή ισορροπίας, εξίσωσης να μοιράζεσαι με άλλους σε κοινό χώρο και χρόνο ένα όραμα. Επειδή η τέχνη είναι αγαθό που λειτουργεί σε βάθος χρόνου συνεχίζουμε να σκαλίζουμε. Αν ο πολιτισμός δεν μπορεί να φέρει ειρήνη, καλύτερη σκέψη πάνω στη ζωή τότε είναι άχρηστος. Το πιστεύω αλλιώς τα παρατάω αύριο.

• Η ανάγκη των νέων καλλιτεχνών να εκφραστούν έχει φέρει μια υπερπληθώρα παραστάσεων κάθε χρόνο.

Είναι αξιοθαύμαστο πώς με τόσο ελάχιστα χρήματα παράγουμε τέχνη σε τέτοια μεγέθη μάλιστα, παρ’ όλο που δεν καταφέρνουμε να βγάλουμε τίποτα προς τα έξω. Εχουμε καλό θέατρο στην Ελλάδα αν και είναι λάθος να μη λειτουργεί με ρεπερτόριο. Ενα έργο συνήθως μένει για μια σεζόν, σπάνια επαναλαμβάνεται την επομένη.

Εξω, μετά το πρώτο του ανέβασμα, δεν καταχωρίζεται στο μουσείο ή στα αρχεία, αντίθετα εξαντλεί έναν κύκλο παραστάσεων ακόμη και για πολλά χρόνια. Ως ζωγράφος καταλαβαίνω ίσως περισσότερο τι σημαίνει να δίνεις παράταση ζωής σ΄ένα έργο που έχεις δουλέψεις γι’ αυτό εξαντλητικά και επί μακρόν.

Στον καινούργιο πόλεμο που ζούμε καθημερινά, με το νόημα των εννοιών μεταβλητό, νοθευμένο, απομακρυσμένο από την αρχική του μορφή, η χρήση της κάθε στιγμής είναι σημαίνουσα, πολύτιμη. Η εποχή δεν αντέχει αστεία, πλάκα, ψυχαγωγία.

Προσωπικά δεν με ενδιαφέρει η διασκέδαση αλλά το πώς θα κινηθεί το μυαλό παραγωγικά, χρήσιμα. Ο έρωτας, δύναμη εκ φύσεως δημιουργίας, δίνει ζωντάνια, ομορφιά, χαρά αλλά και ακραία ευθύνη προς τους άλλους. Στο θέατρο προσπαθούμε να μιμηθούμε τη λειτουργία του έρωτα κι αν το ακούς ρομαντικό, για μένα είναι κυριολεξία.

• Είστε από τους ηθοποιούς που προσηλώνονται με ευλάβεια στην τέχνη τους. Παρακολουθείτε τι γίνεται έξω από το θέατρο, στην κοινωνία;

Ο,τι συμβαίνει στον κόσμο σήμερα μοιάζει σαν χαζό αλλά και επικίνδυνο ανέκδοτο. Αισθάνομαι ότι δεν κάνουμε εμείς κουμάντο, δεν αποφασίζουμε για τις ζωές μας, μάλλον αυτό δεν συνέβαινε ποτέ. Γι’ αυτό το αποκαλώ ανέκδοτο.

Περισσότερο με φοβίζει ο πόλεμος διεθνώς σ’ όλα τα μέτωπα. Ποιο παιχνίδι εξυφαίνεται τώρα που μιλάμε για να εκδηλωθούν οι παράπλευρες ζημιές αργότερα; Ο πόλεμος γινόταν στη Συρία πολύ πριν αρχίσουν να ξεβράζονται πτώματα στις ακτές μας. Η ρύπανση δρούσε στον πλανήτη δεκαετίες πριν οι ηγέτες ασχοληθούν βγάζοντας αναμνηστικές φωτογραφίες στις διάφορες συναντήσεις τους.

Αναρωτιέμαι λοιπόν, αυτή τη στιγμή, ποιοι νεκροί ήδη ετοιμάζονται και σε ποια χώρα; Πώς αξιοποιούν την περίφημη θέση: η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη; Προσπαθούν απλώς να διαχειριστούν τις κρίσεις μόνο όταν σκάσουν. Δυστυχώς συμμετέχουμε εκόντες άκοντες σε μια ιστορία τρομερής ανευθυνότητας.

• Η τέχνη με ποιον τρόπο μπορεί να ευαισθητοποιήσει προς την ανάληψη ευθύνης;

Η τέχνη έρχεται να λύσει το πρόβλημα στη ρίζα του όχι ευκαιριακά. Σήμερα όταν ανεβάζεις «Φάουστ» ή «Ρωμαίο και Ιουλιέτα» είναι πολιτική κίνηση. Μιλάς για τον έρωτα σε μια εποχή σκοταδισμού που οι γυναίκες ακόμα λιθοβολούνται.

Οταν έχουμε άνοδο φασισμού δεν με ενδιαφέρει να μιλήσω για τον φασισμό, γιατί δεν θεωρώ ότι έτσι τον εμποδίζω να προελάσει. Θα έκανα ένα έργο για τον φόβο ή την αγάπη, αυτά που λείπουν πια στη ζωή μας και η απουσία τους φέρνει τον φασισμό.

Δεν χρειάζεται να υπογραμμίσουμε στον θεατή ό,τι ακριβώς βλέπει ολόγυρα ή στην τηλεόρασή του απαθής όντας, αλλά να αφυπνίσουμε τη συνείδησή του. Να διώξουμε την οκνηρία, να οξύνουμε, να ενοχλήσουμε ως μεφιστοφελικά πνεύματα.

• Μετά τον Φάουστ τι σχέδια υπάρχουν;

Οταν ολοκληρωθούν οι παραστάσεις θα φύγω. Θα πάω στα νησιά του Αιγαίου να προσφέρω ό,τι μπορώ στους πρόσφυγες πολέμου. Είναι το λιγότερο που μπορώ να κάνω αυτή τη στιγμή που συνάνθρωποι μας έχουν τόσο ανάγκη.

Την αποστασιοποίηση τη βιώνουμε, είμαστε εντός της σ’ ένα καθημερινό scrolling

• Πώς συνεχίζει λοιπόν κανείς; Υπήρξατε ποτέ πολιτικά οργανωμένος;

Η ζωή δεν «συνεχίζεται»... Μας τη σταματάνε κάθε μέρα με τον φόβο. Η ανθρωπότητα έχει φτάσει στα όρια της. Το να βγαίνεις εκτός ορίων είναι το πιο εύκολο. Το να επιστρέψεις στον πυρήνα είναι η πιο δύσκολη διαδρομή. Και ο πυρήνας είναι η αναζήτηση της ελευθερίας μέσα από την ειρήνη. Είμαι πολιτικά οργανωμένος πάνω στη σκηνή.

Εκεί κρίνομαι για κάθε μου πράξη, εκεί αναλαμβάνω την ευθύνη. Σ’ όλα τα άλλα πέσαμε έξω. Μακάρι να μην ήμουν τόσο ανήσυχος, να βολευόμουν με μια ιδεολογία, μια πολιτική οπτική των πραγμάτων. Αλλά δεν μπορώ.

Εχω μόνο την τέχνη κι αυτή δεν είναι ούτε χόμπι, ούτε παιδικό όνειρο τύπου «αχ να γίνω ηθοποιός», αλλά κάτι ουσιαστικό: είναι η γείωσή μου, η ισορροπία μου, ο τρόπος να γίνομαι καλύτερος άνθρωπος. Ωστόσο έχω ανάγκη από προσωπική εμπλοκή στην κοινωνία. Την αποστασιοποίηση την βιώνουμε, είμαστε εντός της σ’ ένα καθημερινό scrolling. Πρέπει να εφεύρουμε καινούργιο τρόπο συμμετοχής και επικοινωνίας με τα πράγματα.

Η τέχνη δεν επιδέχεται like όπως στο FB. Η παρέμβασή μας έχει τόσο ευτελιστεί που κατάντησε κενή νοήματος. Αλλες εποχές παλεύαμε για την ελευθερία λόγου, όχι την ελευθερία της βλακείας… Ποστάρεις θέματα πολύ σοβαρά και ενδιάμεσα χωράει η φλυαρία και το κουτσομπολιό του καφέ.

Αναζητάς την πραγματική πληροφορία μέσα σε χιλιάδες επιπολαιότητες. Κάνεις το like σου, κάνεις το χρέος σου... Τι νόημα έχει να μοιράζεσαι στο διαδίκτυο ένα κακό γεγονός, τη φωτογραφία ενός πεινασμένου παιδιού π.χ., αναπαράγοντάς το; Η ποιότητα ξεκινά όχι μόνο από τον λόγο, αλλά από τη σκέψη.

Ο τρόπος που επιτρέπεις στον εαυτό σου για το πώς θα σκέφτεται είναι η ταυτότητά του. Κάποτε ένιωσα τέτοιο τρόμο μ’ ένα βίντεο που εναντιώθηκα στη διάδοσή του. Δεν θέλω να καταλαγιάζει η συνείδησή μου τόσο εύκολα.

Ας γίνει προσωπική ευθύνη του καθενός να αντιδράσει με πράξη. Κι αν είναι δύσκολο να σώσεις το παιδί στη Συρία, σώσε του γείτονα που υποφέρει και είναι δίπλα σου. Μόνο έτσι κάποιος θα νοιαστεί και για το παιδί στη Συρία.

Δεν εγκαταλείπω τη ζωγραφική

• Ξεκινήσατε από τη ζωγραφική και βρεθήκατε στο θέατρο.

Τα πρώτα παιχνίδια με τη φαντασία έγιναν μέσα από το σκίτσο. Το θέατρο έχει για μένα περισσότερο ενδιαφέρον, γιατί αφορά ζωτικό χώρο και χρόνο. Δεν εγκαταλείπω τη ζωγραφική, άλλωστε τις σημειώσεις μου τις κάνω πια με σκίτσα.

Στο θέατρο μελετάμε ανθρώπους και συμπεριφορές, όχι το τι αλλά το πώς. Προσπαθούμε να δουλέψουμε πάνω στη γνώση, την ενσυναίσθηση, τη συνειδητοποίηση πλευρών της ζωής κι αυτό να το μοιραστούμε με τους θεατές.

Σαν να προτείνουμε: πάρ΄ το αλλιώς. Μια μορφή πίστης είναι όλο αυτό και ταυτόχρονα πολιτική πράξη. Ν’ αφήσουμε τον κόσμο καλύτερο απ’ ό,τι τον βρήκαμε. Η καθημερινή πρόβα απορροφά πολύ χρόνο, διαρροή πάθους, ψυχικών αποθεμάτων, αν δεν διοχετευτεί θα σκάσεις...

INFO:

Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (Ηρώων Πολυτεχνείου 32, Πειραιάς, Τηλ.: 210 4143310). «Φάουστ» του Γκέτε. Μετάφραση: Σπύρος Α. Ευαγγελάτος. Σκηνοθεσία: Κατερίνα Ευαγγελάτου. Σύμβουλος δραματουργίας: Πλάτων Μαυρομούστακος. Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη. Χορογραφία: Πατρίσια Απέργη. Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα. Μουσική σύνθεση: Γιώργος Πούλιος. Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ. Κομμώσεις: Talkin’heads. Ειδικά Εφέ – Κατασκευές: Προκόπης Βλασερός. Παίζουν: Νίκος Κουρής, Αργύρης Πανταζάρας, Νάνσυ Σιδέρη, Δήμητρα Βλαγκοπούλου, Ερρίκος Μηλιάρης, Κλήμης Εμπέογλου, Καλλιόπη Παναγιωτίδου, Αγησίλαος Μικελάτος και 30 σπουδαστές από την Δραματική Σχολή του Πειραϊκού Συνδέσμου.